Przedziwny człowiek
Graham Farmelo
Przedziwny człowiek
Samo określenie „mechanika kwantowa” nie brzmi jak zapowiedź porywającego czytadła, nawet w wersji light, czyli autobiografii twórcy tego kierunku fizyki. Co gorsza, Dirac nie miał za życia opinii człeka komunikatywnego. Lepiej rozumiał liczby niż ludzi. Wszelkie anegdoty z nim związane dotyczą raczej niemówienia i małomówności niż barwnego zachowania. Dziś powiedzielibyśmy, że miał objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu, być może zespół Aspergera, ale w 1902 r., kiedy się urodził, nikt o czymś takim jeszcze nie słyszał. Niemiecki lekarz pediatra i psychiatra Hans Asperger opisze podobne zaburzenia dopiero w 1944 r., 11 lat po otrzymaniu przez Diraca Nagrody Nobla, a określenie „zespół Aspergera” zostanie użyte w 1981 r. (3 lata przed śmiercią Diraca) przez brytyjską badaczkę Lornę Wing.
Z historii, która wydawałaby się „nieopowiadalna”, czyli z połączenia fizyki kwantowej i osobowości autystycznej, Formelo stworzył coś, od czego trudno się oderwać. Potężne tomiszcze, liczące ponad 700 stron, czytelnik kończy z poczuciem żalu i pustki, jaka pojawia się po rozstaniu z kimś, kogo się bardzo lubi. Niejako przy okazji poznaje świat geniuszy, którzy tworzyli naukę w połowie XX wieku. Einstein, Bohr, Rutheford, Heisenberg, Kapica… Wielkie umysły, wielkie dyskusje, z których powstał nasz dzisiejszy świat nauki i techniki, a w tle Wielki Kryzys, I i II wojna światowa, narodziny faszyzmu, totalitaryzmu, wybuch bomby atomowej i rozwój stalinizmu. Dirac żył długo, na tyle długo, by czytelnik jego autobiografii mógł obserwować, strona po stronie, przemiany społeczne i naukowe, które tworzyły XX wiek.
Graham Farmelo, Przedziwny człowiek. Sekretne życie Paula Diraca, geniusza mechaniki kwantowej, przeł. Tomasz Lanczewski, Copernicus Center Press, Kraków 2016